BİTKİLERDE GÖRÜLEN HAREKETLER

Bitkiler toprağa bağlı olarak yaşadıklarından hayvanlar gibi yer değiştiremezler. Ancak çevreden gelen uya­ranlara karşı da tamamen duyarsız olmayıp, tropizma ve nasti hareketlerini gerçekleştirirler.

a. Tropizma Hareketleri ;Bitkilerin büyüyen ve uzayan kısımlarında meydana gelen yönelim hareketleridir. Çevreden gelen uyarının yönüne bağlı olarak gerçekleşir.Hareket uyarana doğru ise pozitif tropizma, uyarana zıt yönde olursa negatif tropizma olarak adlandırılır.

Fototropizma ; Bitkilerin ışığa karşı gösterdiği yö­nelme hareketidir. Pencere önüne konan bir bitkinin güneşe doğru yönelmesi pozitif fototropizmadır.

   Bitkide büyümeyi sağlayan oksin hormonu ışık alan tarafta az, ışık almayan tarafta daha fazla bulunur. Bu nedenle ışık almayan taraftaki hücreler, daha fazla bö­lünerek çoğalır. Bu da bitkinin gövdesinin güneşe doğ­ru yönelmesine neden olur.

Geotropizma ; Bitkilerin yer çekimine karşı gös­terdiği yönelim hareketidir. Köklerde yer çekimine kar­şı pozitif (+) geotropizma hareketi görülürken, gövde de negatif (-) geotropizma hareketi görülür.

Haptotropizma ; Sarılıcı bitkilerde destek dokusu zayıf olduğu için dik duramazlar ve desteğe ihtiyaçları vardır. Bu bitkilerin dokunmaya karşı gösterdiği tepkile­re haptotropizma denir. Örneğin sarmaşıkların deste­ğe temas ettiğinde sarılması pozitif haptotropizmadır.

Kemotropizma ; Bitki köklerinin toprakta bulunan çeşitli kimyasal maddelere karşı gösterdiği yönelim hareketleridir.

  Bitkinin kökleri, gübre ve minerallere pozitif(+), tuza karşı negatif(-) kemotropizma gösterir. Bitkilerde üre­me sırasında polen tüpünün embriyo kesesine doğru ilerlemesi de bir pozitif kemotropizma hareketidir.

Travmotropizma ; Bitki organlarının yaralanma nedeniyle gösterdikleri yönelme hareketlerine trav-matropizma denir. Özellikle köklerde görülür.Bitkinin kökünde bir yara meydana gelirse, kökün ya­radan uzaklaşarak aksi tarafa yöneldiği görülür.

Hidrotropizma ; Bitkilerin köklerinin suya doğru yönelim göstermesidir.

b. Nasti Hareketleri:Bitkilerde uyaranın yönüne bağlı olmaksızın gerçekle­şir. Nasti hareketleri turgor değişimleri ile sağlanır. Nas-tide, uyartı hangi yönden gelirse gelsin bitki bütün kı­sımları ile uyarana tepki gösterir.Nasti hareketlerine neden olan uyaranlar ısı, ışık, sar­sılma gibi dış çevre faktörleridir.

Fotonasti ; Işık şiddetine bağlı olarak, çiçeklerin açılıp kapanması fotonastiye örnek olarak verilebilir. Akşamsefası bitkisinde çiçekler gündüz ışık şiddetine bağlı olarak kapanır, karanlıkta açılır.

Termonasti ; Sıcaklık değişmelerinden kaynakla­nan nasti hareketlerine termonasti denir. Lalelerde ha­va sıcaklığının düşük olduğu günün ilk saatlerinde çi­çeklerin kapalı, öğlen saatlerinde açık olması termo­nasti ile sağlanır.

Sismonasti: Bitkilerde dokunma ile meydana ge­len ve turgor basıncı değişimleri sonucu ortaya çıkan hareketlerdir.Küstüm otuna dokunulduğuna yapraklarının kapanma­sı sismonastiye örnektir. Böcekçil bitkilerin yaprakları­nın böceğin yaprağa dokunmasıyla, bir kapan şeklinde kapanması da sismonastiye bir örnek olarak verilebilir.