BİTKİLERİN BÜYÜMESİNDE ROL OYNAYAN FAKTÖRLER

a. Çevresel Faktörler ;

    Bitkilerin büyümesinde etkili olan çevresel faktörler; sı­caklık, ışık, su, toprak, atmosferdeki gazlar ve yerçekimidir.

Işık ; Bitkilerde fotosentez, klorofil sentezi, stoma­ların açılması ve terleme gibi fizyolojik olaylar için ışık gereklidir. Fotosentez hızıyla ilgili yapılan araştırmalar­da, fotosentezin yeşil dalga boyundaki ışıkta en düşük oranda; kırmızı ve mor dalga boyundaki ışıkta yüksek oranda gerçekleştiği görülmüştür.

Ayrıca ultraviyole ve kısa dalga boylu ışınların bitkilere zarar verdiği belirlenmiştir.

Su ; Bitkilerin normal büyüme ve gelişmeleri için belirli miktarda suya ihtiyaçları vardır. Bitkilerde su; tur­gor basıncıyla desteklik sağlama, hücreler arası mad­de taşınmasına yardımcı olma, sıcaklığı düzenleme ve fotosentez için gereklidir.

Toprak ; Toprağın yapısı, içerdiği maddeler, pH’sı gibi faktörler öncelikle kökün uzamasına etki eder. Bundan dolayı da bitkinin büyüme ve gelişmesinde et­kilidir. Ayrıca bitkinin büyüyebilmesi için toprağın ha­valanmış olması gerekir.

Atmosferdeki gazlar ; Oksijen, karbon dioksit, kükürt dioksit, azot ve su buharı gibi gazlar atmosfer­de belirli oranlarda bulunur. Bitkinin yaşadığı ortamda bu oranın artması ya da azalması, bitkinin büyüme ve gelişmesini olumsuz yönde etkiler.

   Atmosferde kirletici olarak bulunan kükürt dioksit, hid­rojen sülfür gibi gazların miktarının artması, bitkilerin yapraklarının sararmasına, çürümesine ve kurumasına neden olabilir.

Yer çekimi ; Yer çekimi bitkilerin gelişmesinde rol oynayan oksin ve giberellin gibi hormonların, bitkideki dağılımını etkiler ve bitkinin büyümesinde hızlandırıcı etkiye sahiptir. Yer çekiminin etkisiyle bitkinin kökü toprak içine doğru, gövdesi ise aksi yönde büyür.

b. Bitkisel Hormonlar ;

  Bitkilerde büyüme ve gelişme sırasında, hücreler arasın­daki iletişim bitki hormonlarıyla sağlanır. Bitki hormonla­rı üretildikleri yerden bitkinin diğer kısımlarına taşınır.Bitki hormonları, aktif büyüme gösteren kök ve gövde uçlarında, meyvelerde ve genç yapraklarda yer alan hücreler tarafından üretilir. Hormonların bir kısmı üre­tildiği dokuda etkili olurken, bir kısmı üretildikleri yer­den bitkinin diğer kısımlarına taşınır. Böylece etkisini bitkinin farklı bölümlerinde gösterir.

Oksinler ;  Bitkinin sürgün uçlarında, genç yaprak­larda, gelişmekte olan meyve ve tohumlarda sentezle-nir. Özellikle büyüme bölgelerindeki hücreler tarafın­dan salgılanır.Oksin, hücre bölünmesini hızlandırır ve bitkinin ışığa yönelmesini sağlar. Büyüme, gelişme, yapraklanma ve çiçek açmada, meyve oluşumunda görev yapar.

  Bitkilerin doku kültürüyle üretiminde oksin hormonun­dan faydalanılmaktadır. Ayrıca oksin hormonu hücre bölünmesi, kesik gövde ve yapraklarda, saçak kök oluşumunu, çiçeğin açması gibi bitki gelişimi ile ilgili bazı olayları etkiler.

Sitokinin ;  Sitokinin hormonu kök uçlarında sen-tezlenir ve ksilemle meristem dokulara, tohumlara, yapraklara ve meyvelere taşınır. “Hücre bölünmesi için uyarıcı görev yapar, ikincil me­ristemlerin aktif hale gelmesi ve gövdenin alt kısımla­rında köklerin oluşması, sitokinin hormonunun etkisiy­le meydana gelir. Bunun yanında sitokinin hormonu, çiçekçiler tarafından bitkinin yaşlanmasını geciktirmek için de kullanılır.

Giberellin ;  Giberellin hormonu köklerde, genç yapraklarda ve bitkilerin embriyolarında üretilir.Giberellin, hücre bölünmesi ve hücre büyümesini uya­rarak gövde ve yaprağın uzamasını sağlar. Çiçeklenmeyi uyarır.

  Hücreye su alımını kolaylaştırarak hücrelerin genişle­mesini, uyku halindeki tohumun uyanmasını sağlar. Tohumun çimlenmesinde de etkilidir.Giberellin hormonu, ayrıca çekirdeksiz meyve oluşu­munu sağlamak ve tane iriliğini artırmak amacıyla baş­ta üzüm olmak üzere çeşitli meyvelerde kullanılır.

Etilen ; Bitkilerde meyvelerin olgunlaşması sırasın­da üretilir. Etilenin etkisiyle, hücre çeperi bileşenlerinin enzimatik olarak parçalanması sonucunda, nişastanın ve asitlerin şekere dönüşümü meyveyi tatlandırır. Böy­lece meyve olgunlaşır.Meyvenin olgunlaşması tamamlandıktan sonra etilen üretimi devam ederse meyve çürür. Etilen bir gaz ol­duğundan ve bulunduğu ortamda kolayca yayılabildiğinden diğer meyveleri de çürütür.Ayrıca kuraklık, su baskını, mekanik basınç ve enfek­siyon gibi streslere yanıt olarak da etilen üretlir. Etilen hormonu yaprak dökümünü de uyarmaktadır.

Absisik asit ; Uygun olmayan ortamda tohumun çimlenmesini engelleyerek, tohumun uyku halini de­vam ettirir. Ayrıca stomaların açılıp kapanmasını dü­zenleyici etkisi vardır.